‘Bundel de Kracht voor Gezondheid en Welzijn’, luidt de titel van het jaarplan 2024 van Elaa. Per thema staan daarin de vele plannen. ‘Jeugd & Gezin’ is een van die thema’s. Met als doel het gezond en veilig opgroeien van alle kinderen, ook in kwetsbare gezinnen. Dat vergt een brede aanpak, want zowel in Amsterdam als in Almere is de problematiek rondom geboortezorg, kinderen en jongeren groter dan gemiddeld in ons land.
De inzet is dan ook heel divers in tal van programma’s, projecten en initiatieven. “Met daarbij één vaste overeenkomst”, benadrukken Elaa-adviseurs Anne Annegarn en Debby van Asselt. “Er wordt altijd nadrukkelijk gekeken naar twee principes, namelijk: preventie en participatie van betrokkenen!”
Preventie
Als toelichting op preventie, zegt Debby: “Het gaat erom zo vroeg mogelijk problemen te onderkennen, zodat er snel passende hulp en ondersteuning kan worden ingezet. Te beginnen bij de zwangerschap. Met samenhangende begeleiding van kwetsbare zwangeren, zodat de baby een zo’n goed mogelijke start heeft.”
We moeten af van het medicaliseren en accepteren dat sommige problemen tot het normale leven behoren.
Passende zorg
Anne vult haar aan: “Met ‘passende zorg’ wordt bedoeld: zo zwaar als nodig en zo licht als mogelijk. Vooral dat laatste is belangrijk. Kleine problemen kunnen vaak klein blijven met de inzet van lichte ondersteuning. Verwijzing naar de specialistische jeugdhulp is duur en lang niet altijd nodig. We moeten af van het medicaliseren en accepteren dat sommige problemen tot het normale leven behoren. Daarnaast ligt niet altijd het probleem bij het kind zelf, maar bij het gezin waar ze opgroeien, bijvoorbeeld door stress, armoede, huiselijk geweld. Dan moet je niet aan de slag met het kind, maar juist de ouders ondersteunen.
Huisartsen hebben daarin een belangrijke rol, daar melden ouders en jongeren zich vaak. Dat betekent dat huisartsen breder moeten kijken dan alleen de zorgvraag. Als het niet medisch blijkt te zijn, moeten ze in gesprek over andere leefdomeinen. Daarbij is het tegelijk van groot belang dat ze een handelingsperspectief hebben. Welke hulp of ondersteuning is zinvol en waar wordt dat geboden? Dat kan heel breed zijn: van buurthuis en lotgenotencontact tot Ouder- en Kind Team. Kennis van de sociale kaart is dus essentieel. Ter ondersteuning werkt Elaa ook aan een preventie-nieuwsbrief uitgebracht over problemen van kinderen en jongeren op het gebied van geestelijke gezondheidszorg.”
Visie wethouder Moorman
Anne en Debby geven aan zich gesterkt te voelen door de visiebrief jeugd van de Amsterdamse wethouder Marjolein Moorman. “Ook zij geeft daarin nadrukkelijk aan dat niet elk kind hetzelfde is, dat we moeten uitkijken met labels. En ze stelt dat we moeten accepteren dat negatieve ervaringen en fouten bij het leven horen en geen dingen zijn die direct om een oplossing of diagnose vragen. Tegelijk pleit Moorman ervoor dat de hulpverlener breder moet kijken dan alleen het kind. ‘Als ouders bijvoorbeeld schulden hebben, moet dat worden aangepakt. En dat moet in samenwerking gebeuren. Dat is pas in het belang van het kind’, stelt ze. Een visie die wij als Elaa al jaren uitdragen.”
Participatie
Betrokkenheid van de doelgroep is het tweede leidende principe van Elaa, dus ook bij Jeugd & Gezin. “Degenen om wie het gaat, moeten centraal staan”, licht Anne toe. “Dan moet je dus vragen wat voor hen belangrijk is, wat hebben zij nodig? Alleen zo kun je aansluiten bij de behoefte van de doelgroep en het juiste ontwikkelen en inzetten.”
Verschillende inbreng
Debby noemt enkele voorbeelden. “In Almere hebben we enquêtes uitgezet onder jonge ouders om op te halen wat zij nodig hebben op het gebied van onder andere borstvoeding en vaderschap. Wat betreft dat laatste: er zijn inmiddels twee focusgroepen met vaders geweest en er is een werkgroep van betrokken vaders die willen meedenken over goed ouderschap.
Daarnaast worden de drie Amsterdamse proeftuinen sociale geboortezorg gemonitord, onder andere met interviews met vrouwen uit de doelgroep. Hoe hebben ze de verkregen zorg ervaren? Wat kan er eventueel beter? En bij de proeftuin Nieuw-West is er, waar mogelijk, een ervaringsdeskundige betrokken bij het MDO. In Almere willen we bij de netwerkgroep van professionals uit de geboortezorg ook ervaringsdeskundigen betrekken.”
Ze vermeldt: “Er is dus wel verschil in inbreng. Bij de vaders gaat het om hun eigen ideeën, bij de enquêtes en interviews betreft het de persoonlijke mening over de geboden zorg en ondersteuning. De ervaringsdeskundigen daarentegen zijn echt opgeleid om hun ervaringen op een bepaald vlak in te zetten ten dienste van verbetering van de zorg. Dat kan van alles zijn: armoede, problematische zwangerschap, huiselijk geweld, enzovoort. Bij een netwerkbijeenkomst kunnen zij juist op dat specifieke onderwerp met de professionals in gesprek.”
Ondersteuning van Pharos
Anne valt haar bij. “Het is goed om te horen hoe de ingezette zorg en ondersteuning uitwerkt in de praktijk. Zo gaan we bij de doelgroep van Kansrijke Start spiegelgesprekken organiseren: wat heb je als (aanstaande) ouder nodig? Pharos gaat ons daarbij begeleiden, zodat we met de meer kwetsbare ouders op een goede manier in gesprek kunnen. Want juist deze doelgroep laat zich lastig strikken voor vraaggesprekken. De kennis van Pharos kunnen we daarbij heel goed gebruiken.”
Basis
Peinzend vervolgt ze: “Dankzij het programma Kansrijke Start kunnen we dit nu doen. Maar uiteindelijk zal deze aanpak ook zonder subsidie moeten blijven bestaan. Dat is ook iets waar we steeds naar kijken: ‘Kan het op termijn worden ingebed in de reguliere financiering? Anders heeft het geen zin om ermee aan de slag te gaan. Tegelijk: preventie, vroegsignalering en betrokkenheid van de doelgroep vormen wel de basis van het welslagen van een project, welk project dan ook.”
