- Ouderen
- Door de redactie
Recent is de Stedelijke handreiking Procedure Rechterlijke Machtiging (RM) vernieuwd. In het vorige artikel gaan casemanager dementie Frieda Kooij, huisarts Jeroen Baars en specialist ouderengeneeskunde Martijn Kroon daar verder op in. Zij waren alle drie betrokken bij de totstandkoming van de handreiking. Dat geldt ook voor rechter Els Dinjens. Zij gaat in dit interview in op de rol van de rechtbank bij een RM-procedure.
“Door de handreiking heb ik meer zicht gekregen op het voortraject”, geeft rechter Dinjens aan. “Het is zinnig voor ons als rechters te realiseren wat er aan vooraf gaat voordat wij in beeld komen. Dat wordt in de handreiking duidelijk. Andersom staat er ook in beschreven hoe het er bij een zitting aan toe gaat. Dat maakt het voor de betrokken professionals mogelijk minder spannend. Binnenkort houd ik op een dag voor casemanagers dementie ook een workshop over gang van zaken tijdens een zitting voor een RM.”
Hoe gaat zo’n zitting er aan toe?
“Allereerst: ik heb vooraf geen contact met het CIZ, de huisarts of andere betrokken zorgprofessionals. Alleen zo kan ik onafhankelijk hoor en wederhoor toepassen. Na de aanvraag voor een RM wordt de zaak op een zitting geplaats, wordt dus een datum vastgesteld. In het geval van mensen met dementie die nog thuis wonen, vindt de zitting plaats bij de patiënt thuis. De huisbezoeken bij ouderen zijn meestal aan het begin van de ochtend, zodat ze niet hoeven te wachten als onverhoopt een andere zaak uitloopt. Het is al ingrijpend genoeg.
Stel je voor: de hele woonkamer staat zo’n beetje vol. De rechter, de griffier, de patiënt zelf, diens vertegenwoordiger, de aan de patiënt toegewezen advocaat, de casemanager dementie, soms nog een mentor of familielid en eventueel een tolk. Daarnaast is er altijd politie aanwezig, maar agenten houden zich zoveel mogelijk op de achtergrond. Dit heeft te maken met de veiligheid, zo’n bijeenkomst kan escaleren. Het betreft een standaardprocedure, dus dat heeft niets te maken met de betreffende persoon.”
Waarom is er een advocaat?
“Een advocaat is er om de patiënt bij te staan. Dat is onderdeel van de rechtsbescherming en in de wet verplicht”, licht Dinjens toe. “Het gaat over vrijheidsbeneming en dan moeten de belangen van de persoon goed worden behartigd. Als de RM wordt toegewezen, gaat diens leven volledig veranderen en ook nog tegen zijn/haar wil, dat is enorm ingrijpend. Daar moet uiterst zorgvuldig mee worden omgegaan. De advocaat vertegenwoordigt dus het belang van de patiënt. ”
Wat is de rol van de rechter?
“Vooral vanuit een onafhankelijke positie hoor en wederhoor toepassen. Ik begin altijd met het voorstellen van de aanwezigen en een uitleg wat ieders rol is. Vooraf krijgt de rechter de informatie, zoals is opgesteld in het verzoek om een RM. Daarin moet alles uitgebreid zijn toegelicht. Wat is er aan de hand, is er sprake van ernstig nadeel? Welke alternatieven zijn er ingezet, waarom gaat het mis als de patiënt thuis blijft wonen? Dat is voor ons de basis.
Vervolgens komt de advocaat met argumenten, de persoon zelf of diens mentor. Ook de casemanager dementie kan een toelichting geven. Als rechter kijk ik heel goed of alle alternatieven zijn benut. Of wel: is een onvrijwillige opname gerechtvaardigd en kan deze echt niet op een andere manier worden voorkomen?”
Komt het wel voor dat een RM wordt afgewezen?
“Niet vaak, maar het gebeurt zeker wel eens. Zo heb ik een keer een RM niet afgegeven, omdat de persoon verklaarde zijn verzet tegen thuiszorg op te geven. De zitting confronteerde hem met het feit dat hij naar een verpleeghuis zou moeten als hij de thuiszorg niet zou binnen laten. Voor mij een reden om geen RM af te geven, omdat met thuiszorg de omgeving minder overbelast zou zijn. Natuurlijk kan dat een half jaar later anders zijn.”
Een rechter in de woonkamer.
Heb je dan je toga aan?
Dinjens lacht hartelijk. “Dat vind ik een leuke vraag. Nee, zeker niet, zo’n bijeenkomst is al indrukwekkend genoeg, ook zonder toga. Ik probeer het juist zo informeel mogelijk te houden. Een zitting duurt meestal zo’n 20 tot 30 minuten. Na hoor en wederhoor kom ik tot een uitspraak en verstrek een kopie van het RM-verzoek met daarop een aantekening of het verzoek is toegewezen en mijn handtekening. De beslissing wordt in de week daarna door de griffier en mij uitgewerkt in een beschikking van de rechtbank.”
Tot slot
Het is overigens niet zo dat bij toewijzing van een RM direct opname plaatsvindt, zoals het geval is bij een onvrijwillige spoedopname op grond van een inbewaringstelling (IBS). Wel moet opname binnen 28 dagen na de uitspraak plaatsvinden, anders vervalt de RM. Raadpleeg voor alle informatie de Stedelijke handreiking Procedure Rechterlijke Machtiging (RM).
Meer weten? Bel of mail met
